«

»

lis 26 2014

Jan Ziarnko – polski grafik, który zrobił karierę na Zachodzie

Jean le Grain, A. Grano, (ok. 1575 – ok. 1630), lwowianin
Ludwikowi XIV przypisuje się stwierdzenie „jedynie Ja jestem ludem i władcą” i określa się go jako „Louis le Grand ou le Roi-Soleil”. Królem-Słońce nazywano go nie całkiem dlatego, że był wielkim monarchą we wzniesionym przez siebie gmachu władzy absolutnej, ale ponieważ lubił się tak przedstawiać oraz kazał wybijać monety ze swoim wizerunkiem na tle słońca. A trzeba przyznać, że te znakomitej wartości monety projektował mu mistrz nad mistrzami – Jean Varin, grawer należący do paryskiej Académie Royale de Peinture et de Sculpture.
Na początku lat sześćdziesiątych, dopisujące Ludwikowi XIV szczęście i powodzenie mogły go utwierdzić w zwodniczym przekonaniu, że będą mu sprzyjać zawsze. W wieku dwudziestu kilku lat posiadał jednak wystarczające doświadczenie, by nie zdawać się bezwolnie na łaskę kapryśnego losu: poczęła nim kierować mądrość, a we wszystkich podejmowanych działaniach wykazywał niespożytą energię. Miał jej na tyle dużo, że starczyło jeszcze na wszelkie uciechy. Wszędzie, gdzie się pojawił, prezentował się doskonale: z takim samym zaangażowaniem traktował swe królewskie obowiązki, co baletowe pląsy bądź carrousel, czyli publiczne popisy zręczności jeździeckiej i posługiwania się bronią – na dworach Europy XVII wieku miały wskrzesić tradycję średniowiecznych turniejów rycerskich. Paryski karuzel, przeprowadzany na Place du Carrousel – wydzielona część Place Royale – był kombinacją „sportu, szkolenia wojskowego, rozrywki i zarobkowania”, widowiskiem cieszącym się dużym zainteresowaniem dworu a zwłaszcza rozentuzjazmowanych dam. Nie od dziś wiadomo: gdzie turniej – tam rozrywka, gdzie rozrywka – tam dwór, gdzie dwór – tam kobiety, które lubią widowiska. Prawdopodobnie najbardziej znaną karuzelą była ekstrawagancja Ludwika XIV z czerwca 1662 roku. „Wielką Karuzelę” przed Tuileries urządził Król-Słońce na cześć królowej – ale i tak było powszechnie wiadomo, że została zaprojektowana, aby zaimponować Ludwice de la Vallière. Od tego czasu mechaniczne karuzele stały się powszechne. Mężczyźni lub zwierzęta pociągowe dostarczały energii do poruszania tych urządzeń. W późniejszych czasach czymś w rodzaju karuzeli rycerskiej stały się pokazy kawaleryjskie, a plebejska karuzela wciąż jest atrakcją parków rozrywki, podwórek miejskich, prowincjonalnych festynów i jarmarków.
Widok Place du Carrousel z 1612 roku pozostawił nam w formie dwóch sztychów Jan Ziarnko (ok. 1575 – ok. 1630) – w ogóle pierwszy polski artysta, który odnosił sukcesy poza krajem! Ten pochodzący ze Lwowa grafik, podpisujący swe ryciny „Polonus Leopoliensis”, znany we Francji jako Jean le Grain a we Włoszech jako Grano, uprawiał przede wszystkim miedzioryt i akwafortę. Wspomniane dwa sztychy noszą tytuły: „Feu d’artifice du Palais de la Félicité pour le carrousel de la Place Royale en 1612″ – „Le Grande Carrousel” i „Le carrousel de la Place Royale de 1612″ – „Le Petit Carrousel”.
Po zdobyciu wykształcenia w Krakowie Ziarnko zamieszkał we Lwowie, gdzie uzyskał tytuł mistrza cechu malarzy rzymskokatolickich. W 1598 roku wyjechał do Włoch. Następnie osiadł w Paryżu.
Mistrzowskie ryciny Ziarnki, pracującego na zamówienie francuskiego dworu królewskiego, wywarły wpływ na grafikę francuską i były wielokrotnie powtarzane i naśladowane przez sztycharzy francuskich i holenderskich.
Charakterystyczny dla sztuki Jana Ziarnki jest precyzyjny rysunek, nagromadzenie szczegółów i drobiazgowość nie niwecząca jednak całości kompozycji i efektu artystycznego. Jego styl nie wywarł wpływu na polską sztukę, ale był naśladowany przez zachodnich artystów.
Rytował karty tytułowe, herby, ilustracje książkowe, jak też portrety, m.in. papieża Leona XI (1605). Wykonał blisko 40 ilustracji do Biblii, z czego ponad 30 własnoręcznie sztychował. Tworzone przezeń sztychy są cennym źródłem do poznania historii, obyczaju, kostiumu, broni, itp. Jego akwaforty i – rzadziej – miedzioryty utrwaliły paryskie uroczystości.
Pięć lat po wykonaniu „Małego Karuzelu” i „Wielkiego Karuzelu” Ziarnko popisał się akwafortą „Satyra na życie i śmierć Concino Conciniego” – ryciną satyryczną, ilustrującą burzliwe dzieje faworyta Marii Medycejskiej, marszałka d’Ancre – Concino Conciniego i jego żony Léonory Dori Galigaï. Owa powszechnie znienawidzona we Francji para uzurpatorów, starając się za sprawą zręcznych dworskich intryg przejąć kontrolę nad państwem, doprowadziła Francję na krawędź wojny domowej.
Kompozycja Ziarnki składa się z sześciu alegorycznych scen, przedstawiających wydarzenia z 1617 roku: samowolę, aresztowanie, egzekucję i pośmiertny lincz na Concinim, wyobrażonym pod postacią… wiewiórki. Dwa lata po zabiciu Conciniego i spaleniu Léonory Dori Galigaï na stosie, François de Rosset włączył ich historię do trzeciego wydania „Les Histoires tragiques de nostre temps”. Autor, podobnie jak polski grafik, dla zmylenia cenzury posłużył się w swej książce kamuflującymi nazwami i imionami.

jziarko-1„Le carrousel de la Place Royale de 1612″ – „Le Petit Carrousel”, czyli „Karuzel na Placu Królewskim w 1612″ lub „Mały Karuzel”. Format: 24 x 29 cm. Autorem miedziorytu z 1612 roku jest Jan Ziarnko (Jean Le Grain, Grano, Kern) – mistrz kompozycji wielofigurowych, swobodnie operujący zarówno pojedynczymi postaciami, jak i całymi grupami. Jego dorobek artystyczny powstał niemal w całości w Paryżu, gdzie pracując na zamówienie dworu królewskiego zyskał uznanie i stał się cenionym rytownikiem.
Wykonany wyłącznie rylcem miedzioryt, określany jako „Mały Karuzel”, przedstawia uroczysty pochód (fr. carrousel) na dziedzińcu Palais Royal w Paryżu z okazji podwójnych zaręczyn: Ludwika XIII z Anną Austriaczką oraz Filipa IV Habsburga z Elżbietą de Bourbon. Artysta zarejestrował ujęty z górnego punktu widzenia orszak liczący ponad 120 postaci i grup alegorycznych, oznaczonych literami od „a” do „o” oraz od „A” do „S”, a także dodatkowo numeracją rzymską i arabską (od 1 do 98). Legenda objaśniająca wspomniane litery i liczby, a także dedykacje – drukowano najprawdopodobniej z osobnej płyty graficznej.
Jako peintre-graveur Jan Ziarnko wykonywał swoje ryciny wyłącznie według własnych kompozycji, toteż istnieją wszelkie podstawy, aby sądzić, że wspomniane uroczystości królewskie oglądał na własne oczy, sporządzając szkice wstępne na miejscu. „Mały Karuzel” jest sygnowany: „J. Ziarnko Polonus fecit Parisiis 1612″, w sposób bardzo charakterystyczny dla artysty, który eksponował swoje pochodzenie, określając się również jako „Leopoliensis Polonus”.
Sztych „Feu d’artifice du Palais de la Félicité pour le carrousel de la Place Royale en 1612″ – „Le Grande Carrousel” wykonany jest techniką akwaforty z miedziorytem (eau-forte et burin) w formacie 38,3 x 52,5 cm.
Słynną ryciną Jana Ziarnki z 1612 roku jest „Sabat czarownic” w edytowanym przez Pierre’a de Lancre’a (Pierre de Rosteguy de Lancre) „Tableau de l’inconstance des mauvais anges et démons”. W 1619 roku ukazała się w Paryżu „Perspectivae stereographicae pars specialis. Authore Ioan. A. Grano” ze sztychami Ziarnki, którą opublikował Charles Sevestre. Ogromną wartość posiada zawierająca ryciny według rysunków Ziarnki „La Saincte Bible Françoise, selon la vulgaire latine revuë par le commandement du Pape Sixte V et imprimée de l’authorité de Clément VIII. Avec sommaires sur chaque livre du Nouveau Testament extraicts des annales du Cardinal Baronius. Plus les moyens pour discerner les Bibles Françoises Catholiques d’avec les Huguenotes … par Pierre Frizon. Première Edition illustrée & ornée d’un grand nombre de figures en taille-douce. … (sic) P., Richer & Chevalier 1621, 2 vol. gr. in-folio avec titre front. gravé (la p. de titre restaurée et doublée et la première p. réparée) reliés d’ép. plein maroquin rouge, dos à nerfs ornés de caissons et plats décorés d’encadrements de filets or „à la Du Seuil”. Biblia ta była dedykowana Ludwikowi XIII. Aż 26 sztychów do niej znalazło się jako osobny zbiór grafik o tematyce biblijnej także w dziele „Les peintures sacrées sur la Bible par le R. pere Antoine Girard…”, wydanym w Paryżu w 1665 roku. Ilustracje według kompozycji Ziarnki do Biblii Frizona należą do największych osiągnięć w dorobku artysty. Przedstawiają cykle wydarzeń opisanych w danej księdze biblijnej według konwencji rozwijającej się narracji, wydarzeń szczegółowo objaśnionych w didaskaliach pod ryciną. Ponad 30 rycin sztychował sam Ziarnko (według katalogu Antoniego Potockiego – 35, dokładna ich liczba jest trudna do określenia ze względu na całkowity brak sygnatur na rycinach lub drobne, często niewidoczne sygnatury artysty). Pozostałe zostały wykonane przez znanych rytowników francuskich: Leonarda Gaultiera, Michela Lasne`a, Clementa Mellana, Jeana Messagera i Melchiora Taverniera.
Jak pisze Antoni Potocki, Jan Ziarnko jest autorem wszystkich sztychowanych w Biblii Frizona narracyjnych kompozycji, co wynika z porównania z innymi, sygnowanymi pracami artysty. Zamieszczone w oferowanym egzemplarzu akwaforty to wysokiej klasy grafiki doby baroku, sugestywnie oddające sceny biblijne, na długo przed – później powszechnie narzuconą – mroczną wizją Biblii według koncepcji romantycznej Gustawa Doré (A. Potocki, „Katalog dzieł Jana Ziarnki malarza i rytownika polskiego z XVI i XVII wieku”, Kraków 1911; St. Sawicka, „Jan Ziarnko, peintre-graveur polonais et son activité a Paris au premier quart du XVIIe siecle”, Paris, 1938.).

Znalezione na blogu „Nieco o sztuce” Zbigniewa Antoniego Rabsztyna – artysty malarza i grafika, twórcy filmów animowanych, twórcy nurtu określanego jako restrukturalizm figuratywny, którego dorobek artystyczny obejmuje malarstwo, rysunek, plakat, grafikę projektową i warsztatową, ilustrację, karykaturę, collage, działania multimedialne, projekty okładek książkowych i płytowych oraz film animowany.
Na stronie przedstawiającej miłośników grafik i ich kolekcje w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie można obejrzeć satyryczną akwafortę podarowaną Muzeum przez kolekcjonera Kazimierza Woźnickiego (literat, publicysta, działacz emigracyjny, dyplomata, bibliotekarz, bibliofil i kolekcjoner. Jedna z czołowych postaci polskiej emigracji w Paryżu przed I wojną światową) w 1926 roku autorstwa Jana Ziarko: Satyra na życie i śmierć Concino Conciniego, 1617 rok.
Pod tekstem o Janie Ziarnko załączono ryciny pochodzące ze strony: http://ziarnko.tumblr.com/
Krótka notka o bohaterze tekstu pochodzi z portalu wiedzy oraz encyklopedii PWN

Ziarnko Jan (Ioannes), Le Grain, A. Grano (ok. 1575 – po 1628), rysownik i rytownik, wykształcony w Krakowie. 1596 majster cechu malarzy rzymskokatolickich we Lwowie. 1598 wyjechał z Polski do Włoch, następnie osiadł w Paryżu.

Charakterystyczny dla jego sztuki był precyzyjny rysunek, nagromadzenie szczegółów i drobiazgowość nie niwecząca jednak efektu artystycznego. Jego twórczość nie wywarła wpływu na polską sztukę, ale był naśladowany przez zachodnich artystów.

Tworzone przezeń sztychy są cennym źródłem do poznania historii, obyczaju, kostiumu, broni itp. Wykonywał akwaforty i – rzadziej – miedzioryty utrwalające paryskie uroczystości, wydarzenia, zaślubiny królewskie (Wielki Karuzel i Mały karuzel, 1612) oraz rytował karty tytułowe, ilustracje książkowe (np. Sabat czarownic, 1613), portrety (m.in. papieża Leona XI, 1605).
Ryciny w technice akwafortowej, rzadziej miedziorytniczej, przedstawiają sceny i portrety alegoryczne, związane ze współczesną mu historią Francji (m.in. Posiedzenie Stanów Generalnych 1614); wykonywał frontyspisy do książek i oprac. rysunkowe cykle ilustracyjne, sztychowane następnie przez różnych grafików (m.in. Żywoty św. Jakuba st., na frontyspisie dedykacja dla Jakuba Sobieskiego, 1615); wykonał znaki heraldyczne z herbami Daniłowiczów i Chodkiewiczów.

 

(Visited 1 025 times, 1 visits today)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Możesz użyć tych znaczników i atrybutów HTMLa: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>