«

»

mar 30 2016

Tadeusz Reytan (1742-1780) – zapomniany bohater

T.ReytanW kwietniu 1773 roku Tadeusz Reytan, polski szlachcic, poseł w 1773 roku na Sejm Rozbiorowy z województwa nowogródzkiego, w dramatyczny sposób sprzeciwił się zawiązaniu konfederacji przez Adama Ponińskiego i podpisaniu I Rozbioru Polski.

Tadeusz Reytan, herbu własnego Reytan urodził się w Hruszówce, na terenach obecnej Białorusi. Był synem zamożnego ziemianina Dominika Reytana, podkomorzego nowogródzkiego i Teresy z Wołodkowiczów herbu Radwan, stolnikówny mińskiej. Jego brat Michał był pisarzem nowogródzkim. Tadeusz Reytan był wnukiem Michała Reytana (1635-1706), skarbnika mozyrskiego, uczestnika odsieczy wiedeńskiej, chorążego husarii.Herb.Reytan

Ród Reytanów (Rejtanów) przybył około 1600 roku do Polski z Prus i całkowicie się spolonizował. Majątek Rejtanów znajdował się w Hruszówce i pozostawał w rękach męskiego potomka rodu do 1910 roku do śmierci Józefa Rejtana.

źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Reytan

 

 

Na stronie www.znadniemna.pl prowadzonej przez Związek Polaków na Białorusi ukazały się trzy artykuły dotyczące Tadeusza Rejtana i pamiątek po zacnym rodzie.

Zapraszamy do lektury.

 

Tadeusz Rejtan, białoruski Don Kichot?

http://znadniemna.pl/7867/tadeusz-reytan-bialoruski-don-kichot/

Poseł ziemi nowogródzkiej to kolejny przykład polskiego patrioty, który pochodził z terenów obecnej Białorusi, tym samym zbliża Polaków i Białorusinów. W Bibliotece Narodowej w Mińsku została otwarta wystawa poświęcona jego pamięci.

T.Reytan-02

Tadeusz Rejtan

Wystawę z okazji 275 rocznicy jego narodzin przygotowali członkowie grupy artystycznej im. Rejtana. Wsparli ich inni artyści, którzy na wystawę zaoferowali swoje prace.

Wystawiono około 100 obrazów i dokumentów papierowych, związanych z życiem i działalnością Tadeusza Rejtana, oraz poświęcone mu utwory literackie. Publiczność obejrzała dokument historyczny pt: „Tadeusz Rejtan: Białoruski Don Kichot”.

Podczas wernisażu wystąpił min. białorutenista Adam Maldzis, pisarz Władimir Orłow, przewodniczący Białoruskiego Związku Artystów Grigorij Sitnica, artyści ze stowarzyszenia im. Tadeusza Rejtana – Aleksandr Rodin i Dmitrij Jurkiewicz.Reytan-wystawa

„Rejtan jest przykładem prawdziwego patrioty, z którego należy brać przykład. Był w stanie przeciwstawić się ogromnej presji, otwarcie nazywał zdradą wsparcie przez polskich posłów konfederacji i pozostał wierny swoim zasadom do końca życia”- powiedział Dmitrij Jurkiewicz.

Według artysty Alesia Rodina, ważnym celem wystawy jest przyciągnięcie uwagi opinii publicznej i polityków, na los majątku Tadeusza Rejtana w Hruszówce (powiat Lachowicze), który jest w chwili obecnej wystawiony na sprzedaż aukcyjną do użytku komercyjnego. Zdaniem artystów skupionych w stowarzyszeniu im. Rejtana, decyzja władz lokalnych jest skandaliczna, a w siedzibie Rejtana państwo powinno stworzyć muzeum i centrum kultury.

Reytan-wystawa02Wystawa poświęcona pamięci Tadeusza Rejtana, będzie otwarta dla zwiedzających do połowy lutego.

Tadeusz Rejtan, urodził się w 1742 roku w Hruszówce w ziemi nowogródzkiej na dzisiejszej Białorusi. W 1773 roku został posłem na sejm rozbiorowy z województwa nowogródzkiego, podczas którego zdecydowanie sprzeciwił się zawiązaniu na sejmie konfederacji pod przewodnictwem Adama Ponińskiego, umożliwiającej zatwierdzenie traktatu I rozbioru Polski.

Po zakończeniu sejmu rozbiorowego wyjechał na Litwę. Prawdopodobnie odebrał sobie życie w swoim majątku rodzinnym w Hruszówce, miał 38 lat.

Szczątki Tadeusza Rejtana odkryto w okresie II Rzeczypospolitej w 1930 roku w miejscu wskazanym przez miejscową ludność. Polscy naukowcy, antropolodzy potwierdzili fakt autentyczności miejsca pochówku i szczątków bohatera.

Hruszowka

Dwór w Hruszówce – rysunek Napoleona Ordy z 1866 roku

Matejko-Reytan

„Rejtan – Upadek Polski” pędzla Jana Matejki

Reytan-dwor

Dwór zbudowany przez Józefa Rejtana w końcu XIX wieku

Reytan-aleja

Lipowa aleja prowadząca do dworu

Reytan-kaplicaKaplica w lesie przy drodze do Lachowicz. Drzwi wejściowe wyrwane z futrynami, dach zawalony, ołtarz zdewastowany, z okiennych witraży nie pozostało ani jedno szkiełko, płyty nagrobne połamane przez wandali, którzy albo plądrowali groby, bo spodziewali się znaleźć w nich coś drogocennego, albo bezcześcili je, bo leżeli w nich polscy panowie. Po urnie z prochami Tadeusza Rejtana, stojącej niegdyś na ołtarzu oraz poświęconej mu pamiątkowej tablicy ani śladu. Zostały po 1939 roku zdruzgotane i rozrzucone po lesie.

Reytan-kaplica02

Wnętrze kaplicy

Reytan-kamien

Głaz poświęcony pamięci Tadeusza Rejtana

Reytan-napisPrzed kaplicą nie ma też, oczywiście, popiersia Tadeusza Rejtana, ustawionego tam w 1939 roku przez Henryka hr. Grabowskiego. W miejscu tym umieszczono w 1993 roku narzutowy głaz, dzięki staraniom Związku Polaków w Baranowiczach, na którym znajduje się metalowa tablica, ufundowana przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, z napisem w języku białoruskim i polskim: TADEUSZ REJTAN / Syn tej ziemi / Urodził się 20.08.1742 r. w Hruszówce i tu zmarł 8.08.1780 r. Jako poseł nowogródzki na sejm warszawski w 1773 r. protestował przeciwko zatwierdzeniu pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej Polskiej. Prześladowany za ten czyn, nieszczęście Ojczyzny przypłacił zdrowiem, a potem życiem. Był wzorem patriotyzmu dla wielu pokoleń Polaków. Cześć jego pamięci.

Znadniemna.pl za Kresy24.pl/svaboda.org/dworypogranicza.p

Tablica pamiątkowa Tadeusza Rejtana tymczasowo w kościele w Lachowiczach

http://znadniemna.pl/2852/tablica-pamiatkowa-tadeusza-rejtana-tymczasowo-w-kosciele-w-lachowiczach/

 

Marmurowa, ważąca 200 kilogramów, tablica pamiątkowa Posła Ziemi Nowogródzkiej Tadeusza Rejtana została zawieszona w kościele p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Lachowiczach.

Reytan-tablica

Tablica Tadeusza Rejtana w kościele w Lachowiczach, fot.: www.facebook.com/dionizy.salasz

Reytan-tablica02Tablica Tadeusza Rejtana będzie zdobiła wnętrze świątyni w Lachowiczach do momentu, aż zostanie dokonana renowacja kaplicy rodowej Rejtanów w Hruszówce, gdzie urodził się i zmarł upamiętniony poseł Ziemi Nowogródzkiej, który wsławił się desperackim protestem przeciwko zatwierdzeniu przez Sejm I rozbioru Polski. Patriotyczny wyczyn Tadeusza Rejtana został utrwalony między innymi przez Jana Matejkę na jednym z najbardziej znanych obrazów wybitnego malarza o nazwie „Rejtan – upadek Polski”.

Matejko-Reytan02

Obraz Jana Matejki „Rejtan – upadek Polski”, fot.: pl.wikipedia.org

O tym, że tablica pamiątkowa Tadeusza Rejtana zawisła w Lachowiczach tymczasowo i docelowo przeznaczona jest dla kaplicy rodowej Rejtanów, informują fundatorzy tablicy: Polska Macierz Szkolna Obwodu Brzeskiego, Konsulat Generalny RP w Brześciu oraz warszawska Społeczna Fundacja Pamięci Narodu Polskiego.

Kaplica Rejtanów w leżącej 30 kilometrów na południowy wschód od Baranowicz Hruszówce obecnie znajduje się, niestety, w opłakanym stanie.

Jak powiedział gazecie „Biełorusskaja Niwa ”szef lachowickiego rejonu Dmitrij Burduk władze rejonu przygotowały już projekt renowacji kaplicy Rejtanów w Hruszówce i pracują nad projektem renowacji pałacyku Rejtanów w ich rodowej miejscowości.

a.pis.

Krajoznawcy apelują o pomoc w odbudowie kaplicy Rejtanów

http://znadniemna.pl/5204/krajoznawcy-apeluja-pomoc-odbudowie-kaplicy-rejtanow/

 

Na cmentarzu w Lachowiczach w obwodzie brzeskim legła w gruzach kaplica rodowa Rejtanów. Wzniesiona w XIX stuleciu kaplica, była jedną z najstarszych budowli w tym mieście.

Reytan-gruzy

Tak wyglądają obecnie gruzy kaplicy Rejtanów, fot.: Gazetaby.com

Miejscowi krajoznawcy zaalarmowali o zdarzeniu dziennikarzy z opozycyjnej gazety „Salidarnasć” i poprosili o pomoc w znalezieniu środków na odbudowę pomnika.

Reytan-kaplica03

Kaplica przed rozsypaniem się, fot.: K.Szastouski/Radzima.org

Do redakcji „Salidarnasci” zwrócił się historyk i krajoznawca Ihar Gawina. Opowiedział, iż niszczejąca od lat na lachowickim cmentarzu kaplica Rejtanów rozsypała się na początku lipca.

– Wcześniej tu był cmentarz katolicki, od początku XX stulecia będący cmentarzem prawosławnym – opowiedział dziennikarzom Ihar Gawina. Według niego kaplica rodowa Rejtanów była jedną z najstarszych budowli w centrum rejonowym. – Minioną jesienią art-grupa im. Tadeusza Rejtana remontowała kaplicę, w której rozsypał się jeden z filarów. Zdążyliśmy wówczas wznieść nad kaplicą tymczasowe zadaszenie i chcieliśmy przystąpić do kapitalnej renowacji kaplicy. Ale ona się rozsypała – poinformował krajoznawca. Według Ihara Gawiny doszło do tego ok. 3 lipca.

Reytan-kaplica04

Kaplica Rejtanów przed zburzeniem się na tle cerkwi prawosławnej przy cmentarzu lachowickim, fot. Mariusz Proskień/ Radzima.org

Zmicier Jurkiewicz, członek Towarzystwa Historycznego „Tadeusz Rejtan”, opiekującego się spuścizną znanego polskiego rodu (niezwykle cenionego przez Białorusinów, uważających Rejtanów za ród białoruski) poinformował redakcję „Salidarnasci”, iż XIX-wieczna kaplica Rejtanów nie była wniesiona na Państwową Listę Dziedzictwa Kulturalno-Historycznego Białorusi. – Były kierownik działu kultury administracji rejonu lachowickiego pozwolił nam prowadzić przy niej prace konserwatorskie na własną rękę. Oprócz tego żadnej pomocy od władz nie otrzymaliśmy. Zadziwiające jest to, że niezwykle ważnym obiektem historycznym nie interesowała się ani władza, ani Cerkiew Prawosławna, ani Kościół Katolicki – poskarżył się Jurkiewicz. Według niego na cmentarzu lachowickim w tej chwili zachowały się jeszcze co najmniej trzy niszczejące grobowce – Mauzoleum Leonidy Sołtanowej z rodu Uzłowskich i dwie kaplice bezimienne.

Reytan-mauzoleum

Ruiny Mauzoleum Leonidy Sołtanowej z Uzłowskich, fot.: K. Szastouski/Radzima.org

Gruzy kaplicy, która się rozsypała na początku lipca, leżą w miejscu rodowej nekropolii Rejtanów, w której spoczęli: Dominik Rejtan, podkomorzy nowogródzki, bohater wojny 1812 roku, w której walczył po stronie Napoleona, jego syn Michał Rejtan, syn Michała – Stanisław, pisarz, piszący pod pseudonimem Pan Wada i inni przedstawiciele zasłużonego dla Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego rodu.

d.reyten

Tablica nadgrobna na pomniku Dominika Rejtana, fot.: Mariusz Proskień/Radzima.org

W zburzonej kaplicy zachował się pomnik Dominika Rejtana. Początkowo planowane było postawienie w niej także pomnika Tadeusza Rejtana, posła województwa nowogródzkiego na Sejm Rozbiorowy Rzeczypospolitej w Warszawie i najbardziej znanego przedstawiciela rodu.

Jednak władze rosyjskie zabroniły upamiętniać Tadeusza Rejtana zarówno na cmentarzu lachowickim, jak i w rodowym majątku Rejtanów w Hruszówce.

Historycy i krajoznawcy rejonu lachowickiego, zrzeszeni w Towarzystwie Historycznym „Tadeusz Rejtan” apelują do wszystkich, komu jest nieobojętny los spuścizny rodu Rejtanów, o pomoc w odbudowie kaplicy rodowej Rejtanów i proszą o kontakt ze Zmicierem Jurkiewiczem pod telefonem: +375 33 3757250.

Znadniemna.pl na podstawie Siamion Pieczanko/Gazetaby.com

 

(Visited 3 354 times, 1 visits today)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Możesz użyć tych znaczników i atrybutów HTMLa: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>