Feliks Koneczny – polski historyk, krytyk teatralny, bibliotekarz, dziennikarz a przede wszystkim historiozof urodził się 1 listopada 1862 roku w Krakowie – zmarł 10 lutego 1949 roku również w Krakowie. Historiozofia jest dziedziną filozofii zajmującą się zagadnieniem sensu, celu historii, jej powtarzalności oraz szuka odpowiedzi na pytanie czy historia posiada jakiś cel ostateczny czy też jest procesem nieskończonym. Rodzina Konecznego mieszkała na Morawach od czasów króla Jana III Sobieskiego. Na początku XIX wieku ojciec Feliksa przybył na studia do Krakowa.
Feliks ukończył gimnazjum św. Jacka w Krakowie a następnie studia na wydziale historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1888 roku obronił doktorat z historii i w dwa lata później będąc członkiem Komisji Umiejętności pracował w archiwach watykańskich. Od 1897 roku pracował w Bibliotece Jagiellońskiej na stanowisku kustosza. Przez dziesięć lat był wydawcą miesięcznika „Świat Słowiański”. W 1919 roku wyjeżdża do Wilna gdzie zostaje mianowanym profesorem i prowadzi katedrę Europy Wschodniej na Uniwersytecie im Stefana Batorego. W 1929 roku zostaje przeniesiony na emeryturę i powraca do Krakowa. W czasie II wojny światowej ginie jego dwóch synów – jeden w powstaniu warszawskim drugi rozstrzelany w Rzeszy.
W pracach historycznych Feliks Koneczny badał stosunki polsko-krzyżacko-litewskie i zagadnienia wschodnie. Opracował dzieje Śląska, podkreślając jego silny związek z Polską, nawet w czasach gdy był on oderwany od Rzeczpospolitej. Dzieje wzajemnych stosunków między Słowianami było trzecim kierunkiem działania profesora Konecznego.
Najbardziej znane prace Konecznego dotyczą kultur, etyk i moralności poszczególnych ludów, cywilizacji oraz ich wzajemnego oddziaływania. W czasach PRL dorobek naukowy prof. Konecznego był przemilczany, nic z jego prac nie było publikowane.
O wielości cywilizacji, Polskie Logos a Ethos, Cywilizacja bizantyjska, Cywilizacja żydowska, Prawa dziejowe, O ład w historii, Protestantyzm w życiu zbiorowym, O cywilizację łacińską, Święci w dziejach narodu polskiego – to tylko niektóre z prac Feliksa Konecznego.
Czym jest cywilizacja? Jest to jedno z pierwszych i podstawowych pytań na które Koneczny odpowiada w ten sposób: Cywilizacja jest metoda ustroju życia zbiorowego. Jeśli w ten sposób określamy cywilizacje to widzimy, że nie ma ludów które by nie posiadały cywilizacji. Każdy z ludów, każda społeczność ma przyjęte jakieś metody, sposoby współżycia, rozwiązywania problemów, trudności, sporów. Jeśli w dwóch różnych społecznościach metody te są podobne, to możemy obie te wspólnoty zakwalifikować do jednej cywilizacji ale o różnych kulturach. Według Konecznego nie ma nie jednej ogólnoludzkiej cywilizacji.
Człowiek składa się z duszy i ciała i dlatego też wszystkie co jest tworzone przez człowieka posiada formę i treść, stronę wewnętrzną i zewnętrzną. Na stronę wewnętrzną życia zbiorowego czyli cywilizacji składa się pojęcie dobra i prawdy, na stronę zewnętrzną – cielesną zdrowie i dobrobyt a wspólnym pierwiastkiem dla duszy i ciała jest piękno. Te pięć pojęć stanowi kategorię bytu ludzkiego. To jak są one określane, w jakich są ze sobą zależnościach, czy w ogóle w danej cywilizacji jest któraś całkowicie zaniechana określa nam cywilizację. Te pięć kategorii Koneczny określa jednym słowem „quincunx”. Te kategorie bytu występują zawsze łącznie, przenikają się i są zależne jedna od drugiej. Gdy jedna z tych kategorii jest w zaniku to cywilizacja jest ułomna i w życiu społeczności mogą pojawiać się patologie.
Koleją rzeczą która wyodrębnia cywilizację jest trój prawo – czyli prawo rodzinne, majątkowe i spadkowe. Te uregulowania muszą być współmierne i należeć do jednej metody, do jednej cywilizacji. Według Konecznego monogamia czyli nierozerwalny związek jednego mężczyzny i jednej kobiety istniał już pierwotnie. Związki poligamiczne pojawiły się w późniejszych czasach. Zezwolenie na poligamię i ujęcie jej w prawie majątkowym i spadkowym jest jednym z wyróżników cywilizacji.
Kolejnym elementem różnicującym cywilizację jest relacja między państwem a społeczeństwem. Tu może występować sytuacja gdy prawo prywatne panującego uznaje, że wszystko w państwie jest jego prywatną własnością(np. cywilizacja arabska, turańska) co określane jest monizmem prawa prywatnego. Monizm prawa publicznego doprowadza do sytuacji, że człowiek ma tyle wolności ile udzieli mu państwo czy też do podejścia jak jest dziś w krajach Skandynawskich, że dzieci są własnością państwa, ono decyduje co jest dla nich dobre i pilnuje rodziców w wychowywaniu dzieci. Najlepszym rozwiązaniem jest dualizm prawny, czyli współmierność między prawem publicznym a prawem prywatnym, występujący tylko w cywilizacji łacińskiej.
Są to tylko niektóre czynniki różnicujące cywilizację między sobą. Jakie są obecnie cywilizacje?
Ne przestrzeni wieków istniały 22 cywilizacje, do dnia dzisiejszego przetrwało ich tylko siedem: bizantyjska, łacińska, turańska, żydowska, arabska, bramińska i chińska.
Według Konecznego cywilizacje podlegają wspólnym prawom: współmierności, ekspansji, nierówności, niemożności syntezy, szkodliwości mieszanek i zwyciężaniu niższości. Każda cywilizacja musi zawierać w sobie rozwiązania swoje a nie przejmowane od innych cywilizacji. Każda z nich dąży do powiększania swoich wpływów. Nierówności są siłą napędową w ich rozwoju, w każdej społeczności występujące nierówności i są konieczne do jej rozwoju. Nie ma syntezy między cywilizacjami jak również mieszania rozwiązań zaczerpniętych z różnych cywilizacji. Najwyższe prawo dziejowe brzmi: „Nie można być cywilizowanym na dwa sposoby, można stać się acywilizowanym i dziczeć”. Prawo to jest wynikiem tego, że każda z cywilizacji posiada własną etykę według której należy żyć i postępować. Cywilizacje zawsze walczą ze sobą, jeśli nie ma między nimi walki to znaczy, że jedna z nich lub też obie są słabe, w stanie upadku i nie mają siły bronić własnych rozwiązań.
Cywilizacja turańska
Aby przyjrzeć się cywilizacji turańskiej należy sięgnąć do jej początku. Narodziła się ona na dalekich stepach Euroazji wśród nomadów próbujących podbić Chiny. To w obronie przed tymi napadami postawiony został Wielki Mur Chiński.
W XIII wieku dzięki Czyngischanowi powstało państwo mongolskie. To tu powstała cywilizacja turańska. Oparta jest ona na systemie wojskowym. Państwa tej cywilizacji rozwijają się tylko dzięki podbojom, zdobywaniu łupów wojennych. W trakcie pokoju popadają w zastój, stagnację i więdną. XIII wiek jest czasem podboju terenów Euroazji przez następców Temudżyna, imperium to rozciąga się od Oceanu Spokojnego aż po Morze Czarne. Dotarli w swoich wyprawach aż pod Legnicę i Budapeszt, niszcząc po drodze Kijów, Halicz i Włodzimierz. Śmierć Ugedeja który był wnukiem i następcą Temudżyna zahamował pochód armii mongolskiej na zachód. Panowanie mongolskie trwało na Rusi 240 lat i zostawiło niezatarty ślad w postaci cywilizacji turańskiej.
Mongołowie na podbitych terenach zostawiali lokalną władzę zobowiązując ją do płacenia określonego okupu. Aby to sprawnie działało narzucili organizację militarno-obozową. Najwyższym dobrem jest sprawowanie władzy rozumiane jako osobista korzyść władcy. W walce o władze dozwolone jest każde działanie z mordowaniem najbliższych włącznie. Osoba władcy i władza jest traktowana jako cel sam w sobie. To nie jest służba społeczna dla dobra innych lecz rządy nawet wbrew woli poddanych. Władza rozciąga się na wszystkie dziedziny życia społecznego i z tego wynika, że każdy człowiek, w cywilizacji turańskiej, wraz ze swym mieniem i życiem jest własnością władcy. Chan mongolski traktowany był jak półbóg i wszelki sprzeciw jego woli uznawany był za sprzeciw wyrokom boskim. Aby dokładnie i skrupulatnie zarządzać państwem potrzebna była rozbudowana administracja. Służyła ona do podporządkowania władcy podbitych ludów. W cywilizacji turańskiej nie ma pojęcia autonomii społeczeństwa. Życie indywidualne i zbiorowe podlega władcy. Co za tym idzie to on sam określa co jest dobre a co złe. Władca jest źródłem moralności. Zmiana władcy pociągała za sobą zmiany w moralności. Dlatego też o nagrodzie czy też karze decydowały względy bieżące, polityczne. Z cnót największą i najwyżej cenioną była wierność i lojalność względem władcy. Za ich brak kara była jedna – śmierć.
Wśród ludów mongolskich wojownik był uważany za kogoś znacznie lepszego niż rolnik lub kupiec. Dlatego lud rolniczy zdany był na łupieżcą samowolę.
Religia w imperium mongolskim traktowana była w sposób przedmiotowy. Jeśli była przydatna do kolejnego podboju, do zdobycia władzy, była w tym celu wykorzystywana.
Tak samo jak religia traktowana była nauka. Jeśli służyła podbojowi, rozwojowi wojska to była wspierana przez władcę i rozwijała się w miarę prężnie.
Ludy mongolskie nie znały litości i charakteryzowały się okrucieństwem wobec przeciwników. Okrucieństwo, podstęp i przebiegłość były stosowane wobec przeciwników jak i wobec swoich. Dlatego z jednej strony wspierano władcę w jego brutalnych rządach silnej ręki ale i tego oczekiwano i takie rządy zaspokajały potrzeby ludu.
W cywilizacji turańskiej brak jest opanowania czasu. Nie ma tu dbałości o chronologię wydarzeń, sytuacji, zjawisk. Opanowanie czasu to również wyznaczanie sobie terminu i dotrzymywanie go. Wyrabia to wolę, jest pobudzające intelektualnie, daję siłę twórczą. Ludzie patrzący poza swoje życie są twórcami postępu. Oszczędzając czas stajemy się dokładniejsi w działaniu, bardziej zapobiegliwi. Rodzi to również skłonność do poświęcenia się dla bliźnich. Bez opanowania czasu następne pokolenia musiałyby naszą pracę rozpoczynać od nowa. Historyzm określany przez Konecznego jest: krępowaniem współczesności przez przyszłość, jeżeli współcześni poddają się mu świadomie i chętnie.
W cywilizacji turańskiej brak jest takiego podejścia do czasu i terminu. Historyzm w opanowaniu czasu występuje tylko w cywilizacji łacińskiej. Opanowanie czasu jest jednym z elementów wyróżniających cywilizacje.
Cywilizacja bizantyjska
Jedną z najstarszych cywilizacji jaką wyodrębnił w swojej pracy Feliks Koneczny jest cywilizacja bizantyjska.
Rasa ludzka ani język nie mają wpływu na wydzielenie się cywilizacji. Ludzie rasy białej żyją w cywilizacji turańskie, bizantyjskiej jak i łacińskiej. Chińczycy zaś żyją w cywilizacji turańskiej, bramińskiej czy też tybetańskiej. Podobnie jest z językiem: ugrofiński, indoeuropejski, celtycki czy też baskijski funkcjonują w cywilizacji łacińskiej a dla odmiany język słowiański obecny jest w cywilizacji łacińskiej, bizantyjskiej i turańskiej.
Religia nie tworzy jak również nie wpływa na cywilizację choć należy to uściślić. Są cywilizację sakralne – żydowska i bramińska. W życiu tych zbiorowości wszystko określone jest przepisami religijnymi, ustrój państwa, jak i życie codzienne każdego człowieka określone jest przepisami religijnymi. Natomiast chrześcijaństwo jest w cywilizacji łacińskiej, bizantyjskiej oraz turańskiej.
Prawo rodzinne, majątkowe i spadkowe to są wyznaczniki różniące cywilizację między sobą. Czy żonę kupuję się od jej rodziców czy też ma mieć posag, czy można mieć wiele żon, wielu mężów czy też monogamia jest bez wyjątków. Czy rodzina jest samodzielna czy też istnieje w klanie lub rodzie. To są wyróżniki cywilizacji. Kolejnym czynnikiem wyróżniającym cywilizację jest źródło prawa. Dla nas wychowanych w cywilizacji łacińskiej oczywistym jest, że źródłem prawa jest etyka.
W cywilizacji bizantyjskiej to władca jest źródłem prawa – to już zauważyli starożytni rzymianie i przedstawili to jako zasadę Orientu: „To, czego pragnie władca ma moc prawa”. Tu władca jest poza zasadami etycznymi. To co zrobi władca, rządzący jest zawsze dobre.
Dla większości z nas cywilizacja bizantyjska kojarzy się z cesarstwem bizantyjskim i Konstantynopolem. Według Konecznego jest jeszcze jedno państwo bizantyjskie – są nim Niemcy. Dla wielu z nas może to być duże zaskoczenie ale Koneczny przedstawił w „Cywilizacji bizantyjskiej” jej cechy, oraz sposób w jaki została przeniesiona na północne tereny Europy. W 972 roku cesarz Otton II pojął za żonę bratanicę cesarza bizantyjskiego, Teofano a razem z nią przybył jej wspaniały dwór. To są początki cywilizacji bizantyjskiej za naszą zachodnią granicą. Do dnia dzisiejszego toczy się w Niemczech spór między przedstawicielami cywilizacji łacińskiej i bizantyjskiej.
To w czasach reformacji na terenach Niemiec powstało określenie cuius regio eius religio (czyja władza tego religia). W tym czasie król Polski Zygmunt August powiedział na obradach Sejmu: „Nie jestem królem waszych sumień!” Podejście takie jak w cywilizacji bizantyjskiej określa się mianem „cezaropapizm”, czyli zwierzchność władzy politycznej nad duchową.
Niezależność polityki od moralności powodowała, że władca w swoich działaniach mógł postępować dowolnie, że cel uświęcał środki. To z tej cywilizacji jest pogląd, że polityka to samo zło, brud i nieuczciwość na każdym kroku.
Prawo publiczne w bizantyzmie jest ponad prawem prywatnym – człowiek jest tylko obywatelem, i posiada prawa tylko jako podwładny. W tej cywilizacji jest potężnie rozbudowana biurokracja i regulacje prawne określają wszystkie dziedziny życia.
Aby taki aparat władzy utrzymać potrzebne są na to środki finansowe a co za tym idzie jest duży ucisk fiskalny, podatki są często nadmierne. Innym skutkiem takiego podejścia jest bardzo rozrośnięty aparat państwowy, dużo urzędów którzy zajmują się regulacją każdego elementu życia w państwie.
Wszelkiego rodzaju różnorodności, niespójności czy nierównomierności są eliminowane z życia. Jednostajność jest tu pożądanym stanem. To stąd jest tak chwalony „porządek niemiecki”. W cywilizacji łacińskiej elementem łączącym jest jedność celu przy różnorodności form tak bizantynizm preferuje jedność formy. Powszechna gotowość do akceptacji i realizacji nakazów i poleceń państwowych jest znakiem tej cywilizacji. To w Niemczech przestępcy wojenni tłumaczyli się, że tylko wykonywali rozkazy, że to nie ich wina a władzy która taki rozkaz wydała. W cywilizacji łacińskiej nie ma mowy by wykonać zbrodnicze rozkazy. Jeśli je wykonujemy to my sami ponosimy konsekwencje popełnionych czynów.
W cywilizacji bizantyjskiej forma została postawiona ponad treścią. Forma jest dominująca dlatego też często jest ona pusta gdyż cel nie jest ważny. Dlatego też kapitalizm w wydaniu Niemców zachodnich był skuteczny jak i socjalizm w wydaniu NRD funkcjonował sprawnie i wydajnie, jak na swoje możliwości.
Procedury mają działać sprawnie, i nikt nie chce widzieć tego, że efekty procedur są sprzeczne z założonym celem, że ich działania wykorzystywane jest przeciwko społeczeństwu. To może zauważyć i zmienić tylko władca. Tylko on ma takie prawo.
Cywilizacja żydowska
Jedną z cywilizacji starożytnych jest cywilizacja żydowska, która wraz z bramińską(Indie) prezentują sakralną metodę życia zbiorowego czyli całe życie jednostki jak i społeczeństwa podporządkowane jest prawu religijnemu. Czytając Biblię a zwłaszcza Pięcioksiąg widzimy, że jest tam określone całe życia człowieka i społeczności. Określone jest prawo rodzinne, spadkowe, majątkowe oraz relacja władcy do poddanych. Każde odstępstwo od zapisanych praw traktowane jest jak grzech przeciwko Jahwe, za które Bóg będzie srodze karał. Podkreślane, jest że to z Bożego nakazu i w ten sposób cywilizacja żydowska stała się sakralną.
Dlatego też mówiąc o tej cywilizacji powinniśmy przyjrzeć się religii żydowskiej oraz prawom tam zapisanym. Punktem wyjścia jest przekonanie, że Jahwe zawarł kontrakt–przymierze z narodem wybranym, którego warunkami są: Izrael będzie posłuszny we wszystkim Bogu, zaś On da gwarancję Żydom wybraństwa tzn. wszelkie inne narody staną się ich podnóżkiem. Dekalog został dany narodowi wybranemu i on ma go przestrzegać. Stąd też bliźnim jest to tylko członek gminy żydowskiej. Każdy inny człowiek, nie będący Żydem, jest czymś gorszym, gdyż według Jahwe będzie on sługą narodu wybranego. W takim podejściu Jahwe jest Bogiem tylko żydowskim, tylko lokalnym.
W 70 roku po narodzeniu Chrystusa świątynia w Jerozolimie została zburzona przez wojska rzymskiego cesarza Wespazjana. Zburzenie świątyni było końcem składania ofiar przez Żydów, krwawych ofiar. Powstała religia bez świątyni oraz bez kapłanów. W ich miejsce wykształciła się instytucja rabina – kierownika wspólnoty, uczonego w Piśmie, znawcy przepisów prawa narzuconych przez religię. Kapłaństwo miało charakter dziedziczny, było związane z potomkami Aarona, natomiast urząd rabina związany był z nauką prawa.
Od II wieku po narodzeniu Chrystusa datują się początki Talmudu. Są to komentarze do Pisma; komentarze tworzone przez rabinów. Talmud doprowadził do rozrostu przepisów, do wyjątkowej szczegółowości unormowań. „Na każde wydarzenie życia jest przepis, do którego należy się stosować: czy spotka króla, czy zobaczy karłów, albo murzynów, czy przejedzie obok ruin, czy zażyje lekarstwa, czy weźmie kąpiel, czy zbliża się burza, czy usłyszy z daleka bijące pioruny, czy wstaje, czy się ubiera, czy załatwia potrzebę, czy zasiada do jedzenia, czy wchodzi do domu, czy też go opuszcza, czy wita przyjaciela czy spotka wroga.” Wymagania zapisane w Talmudzie stoją nad przepisami Prawa zapisanymi w Pięcioksięgu(5 pierwszych ksiąg Starego Testamentu, Tora).
Powstała sytuacja gdy przepisy prawa były różne dla mieszkańców Ziemi Obiecanej i dla tych co żyli w diasporze. W trakcie powstania Machabeuszów, Sanhedryn wydał zakaz nauczania języka greckiego, zakaz który w przypadku osiedlenia się Żydów pośród Greków nie miał racji bytu.
Nie wszyscy Żydzi rozproszeni po świecie wiedzieli o istnieniu Talmudu, a ci którzy go znali nie wszystkie jego zapisy stosowali w swoim życiu. Wobec obfitość zapisów w Talmudzie, powstała jego wersja skrócona, zawierająca również pewne obejścia jego zapisów – jest to Kabała. Owocem kabalistyki jest ruch chasydzki oraz funkcja cadyka. Cadykowi przypisywano moc czynienia cudów oraz pełnił on rolę lokalnego mesjasza. Talmud jak i Kabała umacniały wybraństwo narodów żydowskiego, dwoistość etyki: jedna dla Żydów, inna dla gojów. Cywilizacja żydowska jest aprioryczna czyli są w niej silne tendencje do naginania życie do przyjętej wcześniej teorii. Jest ona również cywilizacją „prawniczą” – to znaczy litera prawa jest ważniejsza niż życie, a jeśli zachodzi potrzeba to literę prawa można nagiąć sztuczną i pokrętną interpretacją. W tej cywilizacji etyka wywodzi się z Prawa a jeśli kurczowo trzymamy się zapisów prawa nie wnikając w intencję prawodawcy to doprowadzamy do relatywizacji etyki czyli etyka sytuacyjna. Doprowadzamy do sytuacji, że określenie tego co dobre a co złe zależy od czasu, miejsca, osób zaangażowanych, korzyści jakie mogą z tego oznaczenia wyniknąć. Trwałość tej cywilizacji nie jest związana z jakimś państwem, ani konkretnym językiem. Cywilizacja żydowska oparta jest na jednym czynniku – wybraństwie przez Jahwe. Tylko to decyduje o przynależności do niej. Członkowie tej cywilizacji mieszkają wśród różnych narodów, w różnych państwach i na różnych kontynentach. Mieszkają grupowo, tworząc własną, odrębną społeczność. Wiara we własnego Boga Jahwe powoduje, że tak naprawdę są politeistami gdyż nie wykluczają, że inne narody mają swoich bogów.
Według Konecznego marksizm oraz socjalizm w swoim dążeniu do utopi i przystosowaniu życia do przyjętego schematu są wytworami cywilizacji żydowskiej. Również hitleryzm, pomimo działalności antysemickiej, jest zastosowaniem cywilizacji żydowskiej w państwie niemieckim. Świadczyć ma o tym pojęcie narodu wybranego, lepszego, wyższego od innych, jak również moralność inna w stosunku do swoich i do obcych.
Cywilizacja łacińska
Cywilizacja łacińska opiera się na trzech filarach: greckim pojmowaniu i dążeniu do prawdy i poznania świata, rzymskim prawie oraz chrześcijańskiej moralności. Są to jej źródła. Moralność jest w niej postawiona na pierwszym miejscu – wszystko ma być jej podporządkowane. Żaden człowiek, ani urząd, żadne stanowisko, rodowód, zasługi, osiągnięcia, zaszczyty, nie zwalniają od oceny moralnej. Etyka katolicka obowiązuje wszędzie również w gospodarce a zwłaszcza w życiu i działaniach politycznych jak również i na wojnie. Mamy prawo a nawet obowiązek żądać od polityków moralnego działania publicznego. Tym różnimy się od bizantynizmu czy turanizmu, że władca lub rządzący podporządkowany jest Dekalogowi zawsze i wszędzie. W cywilizacji łacińskiej źródłem prawa nie jest rządząca partia lecz etyka, etyka katolicka. Rosnące wymogi etyczne zawierane są w prawie. W średniowieczu, na przykład, tolerowane było niewolnictwo a z czasem zostało zakazane a dziś jest karalne.
W cywilizacji łacińskiej jest dualizm prawny, razem obowiązuje prawo prywatne i publiczne. Prawo prywatne funkcjonuje w rodzinie, w fundacjach, stowarzyszeniach, cechach, partiach politycznych. Prawo publiczne określa relacje międzyludzkie dając bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne. Prawo wynika z etyki i również podlega ocenie moralnej. Ewangelizując nowe tereny i ludy Kościół Katolicki wymagał czterech rzeczy w życiu zbiorowym i państwowym: nierozerwalne i monogamiczne małżeństwo; zniesienie zemsty rodowej i przekazanie jej sądom publicznym; niezawisłość Kościoła od władzy świeckiej i czwarty postulat, to dążenie do zniesienia niewolnictwa. Ostatni punkt w starożytności był trudny do osiągnięcia gdyż gospodarka opierała się na pracy niewolniczej. Dopiero okres średniowiecza pozwolił na wdrażanie tego postulatu i dlatego też początki cywilizacji łacińskiej to właśnie średniowiecze.
W cywilizacji łacińskiej każdy związek małżeński jest powstaniem nowej komórki gospodarczej, i dzięki temu rozwija się własność prywatna gdyż w poligamii własność jest rodowa, wspólnotowa lub należy do głowy rodu.
W cywilizacji łacińskiej każdy człowiek odpowiada indywidualnie za swoje czyny, nie ma odpowiedzialności zbiorowej, jak i przechodzenia grzechów na następne pokolenia. Człowiek jest postrzegany i traktowany podmiotowo.
Tylko w cywilizacji łacińskiej troska o zdrowie jest rzeczą publiczną. Dlatego też zaczęły powstawać szpitale jak i inne obiekty służące do poprawy zdrowia jak sanatoria, uzdrowiska. Zaczęto do zdrowia podchodzić naukowo i dzięki temu opanowano epidemię dziesiątkujące społeczeństwa w czasach starożytności i średniowiecza. Medycyna stała się dziedziną nauki i w dalszej kolejności postała profilaktyka, zasady odżywiania, higiena. Początki cywilizacji łacińskiej to również początki uniwersytetów i jak i powstanie szkolnictwa ogólnego.
Według Konecznego cywilizacja łacińska jest jedyną której rozwój jest harmonijny i zrównoważony. Człowiek jest istotą duchowo-cielesną i „quincunx człowieczeństwa” określa przejawy życia w tym zakresie. Jest tu pojęcie dobra(czyli moralność) oraz prawdy i są to rzeczy duchowe, wewnętrzne – natomiast pojęcie zdrowia i dobrobytu odnoszą do cielesności człowieka, jego zewnętrzności. Piątym czynnikiem który jest wspaniałym pomostem od zewnątrz do wewnątrz jest pojęcie piękna. Stosunek do tych pięciu elementów jest jednym z wyznaczników cywilizacji. Jedynie łacinnicy w swoim ustroju posiadają harmonię między tymi pięcioma czynnikami. Żaden nie został pominięty, ani zlekceważony.
Dzięki studiowaniu twórczości wielkich artystów możliwy jest rozwój sztuk pięknych jak malarstwo, rzeźba, muzyka, architektura.
Siła cywilizacji łacińskiej jest w pracy organicznej i działaniu oddolnym. Dlatego też tak ważne jest życie lokalne, samorządy, spółdzielnie, różne komitety, kasy wsparcia. W życiu społecznym działanie państwa może być ograniczone do zupełnego minimum. Skutkiem działań oddolnych jest nierówność ale również motywacja do zwiększonej pracy, do dążenia wzwyż.
Cywilizacja łacińska jest tą metodą gdzie powstały narody jako swego rodzaju wielka rodzina. Dzięki emancypacji rodziny z rodu i nierozerwalnemu małżeństwu monogamicznemu powstały narody czyli dobrowolne i naturalne związki duchowe. „Naród jest to zrzeszenie personalistyczne, posiadające Ojczyznę i język ojczysty”. Narodu nie można stworzyć, powstaje on sam gdy jest rodzina, gdy jest ona wolna w swoich wyborach i wyemancypowana z rodu. Naród nie powstaje przeciwko komuś, czy czemuś powstaje w obronie własnych wartości. Przynależność do narodu jest wyborem danej jednostki (gen. Stanisław Szeptycki żołnierz II RP – jego rodzony brat Andrzej arcybiskup lwowski, duchowy przywódca walki Ukraińców w 1918r.).
W cywilizacji łacińskiej jest najwyższe opanowanie czasu. Czas traktowany jest jak dobro, tu potrafimy nim gospodarować, szanować oraz oszczędzać. Samo mierzenie czasu nie jest panowaniem nad nim. Jeśli coś ma się zdarzyć w określonej przez nas wcześniej chwili i to zależy od naszej woli wtedy możemy mówić o opanowaniu czasu. „Wraz z opanowaniem czasu rozwija się etyka. Przysparza jej nowych działów, co stanowi dowód, jak moralność wcale nie jest pozbawiona zdatności do rozwoju i postępu. Całe dziedziny etyczne niezrozumiałe są dla ludzi, nie umiejących opanowywać czasu. Wytwarza się pilność w imię oszczędzania czasu, zapobiegliwość, oszczędność, oględność, myśl o dalszej przyszłości, wreszcie poczucie obowiązku względem następnych pokoleń. Ludzie patrzący poza własny zagon, a wykonujący zadania życia szybciej od innych, czynią możliwy postęp, bo pozwalają potomnym zaczynać już tam, dokąd sami zdążyli życie opracować. Wytwarza się chętna skłonność do poświęceń dla osób sercu drogich, wzrost uczucia, uszlachetnienie myśli i czynu”.
Nauka Feliksa Konecznego o cywilizacjach odnosi się również do życia współczesnego. Znając zasady funkcjonowania cywilizacji możemy zrozumieć dlaczego rozpadła się Jugosławia(w tym państwie funkcjonowała cywilizacja łacińska wraz z turańską i bizantyjską; etyka wywodząca się z katolicyzmu – władca podlega ocenie moralnej; turańszczyzna i bizantynizm – władca jest źródłem etyki). Znając Konecznego możemy powiedzieć, mając prawie pewność, że budowanie jednego państwa przez UE nie zakończy się powodzeniem. Sposoby działania z cywilizacji bizantyjskiej(Niemcy) są nie do przyjęcia w cywilizacji łacińskiej(Polska, Francja, Włochy, Hiszpania). W dalszej perspektywie doprowadzi to do rozpadu struktury która próbuje cywilizować społeczeństwo na dwa sposoby.
Ostatnie komentarze